Ngày Khoa học và Công nghệ: không chỉ là sự tôn vinh
Trong thời đại ngày nay, khoa học và công nghệ (KH&CN) được coi là một trong những động lực thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững. Chính vì thế, các quốc gia trên thế giới luôn coi trọng và thực hiện nhiều giải pháp để phát triển KH&CN, trong đó có việc tổ chức Ngày Khoa học. Ngày Khoa học không chỉ là dịp để tôn vinh, động viên, khuyến khích giới khoa học nước nhà mà còn là dịp để giới khoa học tự giới thiệu với công chúng về các hoạt động và kết quả nghiên cứu của mình.
Việt Nam, kể từ năm 2014, ngày 18-5 hằng năm là Ngày KH&CN Việt Nam. Ngày 18-5 được chọn là Ngày KH&CN, bởi đây là ngày đã diễn ra một sự kiện có ý nghĩa lịch sử đối với KH&CN của nước nhà. Năm 1963, Đại hội lần thứ nhất Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam được tổ chức từ ngày 15 đến 19-5. Vào ngày 18-5-1963, đại hội vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và nói chuyện với đại hội. Trong bài nói của mình, Người đã căn dặn: "Chúng ta đều biết rằng trình độ khoa học, kỹ thuật của ta hiện nay còn thấp kém. Lề lối sản xuất chưa cải tiến được nhiều. Cách thức làm việc còn nặng nhọc. Năng suất lao động còn thấp kém. Phong tục, tập quán lạc hậu còn nhiều. Nhiệm vụ của khoa học là ra sức cải biến những cái đó". Và Người nói: "Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động, không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân". Câu nói cô đọng và giản dị của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra định hướng và sứ mệnh cao cả cho KH&CN của nước ta.
Như một sự trùng hợp kỳ lạ, bởi sau nửa thế kỷ, ngày 18-6-2013, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật KH&CN (sửa đổi) năm 2013 với nhiều nội dung đổi mới mạnh mẽ. Tại Điều 7 Luật KH&CN năm 2013 đã quy định: "Ngày 18-5 hằng năm là Ngày KH&CN Việt Nam". Có thể nói, đây là sự động viên rất to lớn đối với những người hoạt động KH&CN của nước ta.
Từ nay, ngày 18-5 sẽ là ngày hội của những người hoạt động trong lĩnh vực KH&CN và toàn xã hội. Đây là dịp để tri ân, tôn vinh các nhà khoa học xuất sắc, các công trình KH&CN có giá trị đóng góp cho sản xuất và đời sống, biểu dương người dân và các bạn trẻ đam mê KH&CN và các đơn vị ứng dụng KH&CN tiên tiến hiện đại. Đây cũng là dịp để mỗi người, nhà khoa học, người làm KH&CN, doanh nghiệp, nhà quản lý nâng cao nhận thức và trách nhiệm thúc đẩy KH&CN đóng góp cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước.
Năm 2014, năm đầu tiên có Ngày KH&CN Việt Nam, nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày KH&CN Việt Nam sẽ được diễn ra trên toàn quốc với chủ đề "KH&CN - động lực phát triển nhanh và bền vững", nhằm tuyên truyền, phổ biến pháp luật về KH&CN; biểu dương, tôn vinh đội ngũ làm công tác KH&CN; tuyên truyền, phổ biến rộng rãi các thành tựu KH&CN, nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò KH&CN; động viên khích lệ thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên say mê nghiên cứu khoa học, góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Từ ngày 17, 18-5, tại Trung tâm Hội nghị quốc gia sẽ diễn ra các hoạt động trưng bày hình ảnh về thành tựu nổi bật của KH&CN quốc gia. Ngày 17-5 tại Bộ KH&CN sẽ diễn ra Lễ trao giải thưởng Tạ Quang Bửu và gặp mặt 300 nhà khoa học tiêu biểu, hội thảo doanh nghiệp khởi nghiệp từ kinh nghiệm các doanh nghiệp quốc tế của doanh nhân Việt kiều. Đặc biệt, đúng ngày 18-5-2014, lễ công bố Ngày KH&CN Việt Nam sẽ được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị quốc gia dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ và được tường thuật trực tiếp trên hệ phát thanh và truyền hình của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV1, VOVTV).
Ngoài ra, tại các tổ chức KH&CN như: Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, các đại học quốc gia, các viện nghiên cứu, trường đại học và các tỉnh, thành phố cũng sẽ diễn ra nhiều hoạt động chào mừng Ngày KH&CN. Các hoạt động chủ yếu là: Hội thi sáng tạo; trao Giải thưởng KH&CN; tổ chức triển lãm, giới thiệu các thành tựu, kết quả KH&CN; kết nối cung cầu công nghệ; hội chợ công nghệ; các hội nghị, hội thảo trong nước và quốc tế...
Tại Thanh Hóa, ngay sau khi có chỉ đạo của Bộ KH&CN, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch 25/KH-UBND ngày 19-3-2014 về việc tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày KH&CN Việt Nam trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Theo đó, Thanh Hóa sẽ triển khai 4 nhóm hoạt động, gồm: Tổ chức phát động các cuộc thi, hội thi, giải thưởng trong lĩnh vực KH&CN; tổ chức các cuộc hội thảo khoa học; tổ chức trưng bày, giới thiệu thành tựu KH&CN; tổ chức tuyên truyền, gặp gỡ, giao lưu các nhà khoa học và những người làm công tác KH&CN. Các cuộc thi, hội thi, giải thưởng sẽ được tổ chức phát động trong dịp này là: Giải thưởng sáng tạo KH&CN Việt Nam năm 2014; Hội thi Sáng tạo kỹ thuật Thanh Hóa lần thứ IX (2014 - 2015); cuộc thi ý tưởng sáng tạo lần thứ 4. Các hội thảo khoa học sẽ được tổ chức có các chủ đề: "Xây dựng, phát triển doanh nghiệp KH&CN và các tổ chức KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa", "Nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thanh Hóa". Các hoạt động trưng bày, giới thiệu thành tựu KH&CN sẽ được thực hiện dưới hình thức tham gia hoạt động trình diễn và kết nối cung cầu công nghệ khu vực Bắc bộ năm 2014 tổ chức tại tỉnh Bắc Giang; tham gia triển lãm thành tựu KH&CN Việt Nam năm 2014 tổ chức tại Hà Nội.
Bên cạnh đó, Thanh Hóa sẽ tổ chức hội nghị công bố ngày KH&CN Việt Nam, kết hợp với trao giải cho các doanh nghiệp đạt Giải thưởng chất lượng quốc gia; trao Giấy chứng nhận cho các cơ quan hành chính đạt chứng chỉ ISO 9001:2008; phát động Hội thi sáng tạo kỹ thuật Thanh Hóa lần thứ IX. Cũng trong dịp này, các cơ quan, đơn vị, địa phương sẽ tổ chức gặp gỡ, giao lưu để động viên, khuyến khích các nhà khoa học, những người làm công tác KH&CN tại cơ quan, đơn vị, địa phương; treo băng rôn, khẩu hiệu... Các cơ quan thông tin đại chúng trên địa bàn tỉnh tăng cường tuyên truyền về Ngày KH&CN Việt Nam và các hoạt động hưởng ứng Ngày KH&CN Việt Nam với các hình thức đa dạng, phong phú. Trên cơ sở kế hoạch của UBND tỉnh, nhiều sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh, UBND các huyện, thị xã, thành phố cũng xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày KH&CN Việt Nam.
Có thể nói, hòa cùng xu thế của thế giới, Ngày KH&CN Việt Nam đang nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của toàn xã hội. Đây là một tín hiệu đáng mừng trong quá trình triển khai Luật KH&CN năm 2013, góp phần tạo nét mới trong hoạt động KH&CN ở nước ta trong những năm tiếp theo. Hy vọng, Ngày KH&CN Việt Nam sẽ tiếp tục được tổ chức thường niên với các hoạt động ngày một phong phú, đa dạng và hiệu quả để KH&CN thực sự là động lực phát triển nhanh và bền vững.
TS. Lê Đình Sơn
Chủ tịch Liên hiệp các hội KH&KT Thanh Hóa