Chủ yếu có một số bệnh thường gặp sau:
4.1 Bệnh thối hoa
- Triệu chứng: Đầu tiên xuất hiện một số đốm màu vàng tối trên đài hoa, sau đó cả hoa bị khô héo rồi rụng. Trong điều kiện mưa ẩm những hoa bị nhiễm bệnh biến sang màu nâu xám đến màu đen.
- Cách phòng trị: Không nên trồng cây quá dày. Cây chớm bị bệnh phun thuốc có hoạt chất Benomyl, Carbendazim, Thiophanate-methyl,… nếu phun chậm thì không có tác dụng.
4.2 Bệnh vỏ quả có nốt
- Triệu chứng: Đầu tiên xuất hiện nốt màu vàng nhạt trên vỏ quả, dần biến thành màu vàng đậm rồi màu nâu lan rộng từ 5-15mm. Khi khuẩn xâm nhập vào phía trong của vỏ nó chuyển sang màu nâu đen.
- Cách phòng trị: Phun Cupric Hydroxide Cu(OH)2 77% pha loãng 300 – 800 lần phun lên toàn bộ quả hoặc cục bộ lô bị bệnh, mỗ tháng 1 lần, trong ba tháng liền.
4.3 Bệnh nấm hại thân cây
- Triệu chứng: Bệnh hại chủ yếu thân cây và cành cây, do hai loại nấm dịch mao khuẩn và hai bào khuẩn mao sắc. Bệnh thường lây lan do tác động cơ giới lan truyền vào vết thương thân cây. Khi đã nhiễm bệnh thì lá, cành bị chết khô và dần cây cũng bị chết.
- Cách phòng trị: Việc kiểm tra thường xuyên vườn cây cần được nghiêm túc thực hiện để sớm phát hiện bệnh lý. Khi thấy vết chảy nhựa trên thân cây thì dùng dao cạo hết phần vỏ bị thối sau đó dùng hóa chất như Ridomil Gold 68WP, Ridomil Mz 72WP… hòa nước liều lượng 30 - 50 gam/ lít quét nhiều lần lên vết bệnh; có thể dùng các loại hóa chất này tưới xung quanh gốc cây bị bệnh với liều lượng 30 - 50 gam/10 lít nước… Nếu có điều kiện nên sử dụng biện pháp tiêm trực tiếp thuốc AgriFos 400 (liều lượng 20 ml thuốc + 20 ml nước/1 lần tiêm) vào thân cây bằng dụng cụ tiêm chuyên dụng. Ngoài ra có thể dùng loại nấm Trichoderma (liều lượng: 1 kg trộn với 40 kg phân chuồng) là loại nấm đối kháng với nấm Phytophthora (nấm gây bệnh xì mủ thối gốc ) rãi vào đất dưới tán cây.
4.4 Côn trùng: Khi cây ra hoa hoặc chồi non thường bị kiến và một số loài côn trùng như bọ xít tấn công. Cần phun phòng định kỳ, không nên phun thuốc lúc cây ra hoa. Giai đoạn cây ra trái non, côn trùng thường chích hút quả non làm quả bị những nốt thâm gây rụng quả.
- Cách phòng trị: Nên đặt bẫy côn trùng có bán sẵn trên thị trường, chỉ sử dụng các chất hóa học phun lên cây khi bệnh dịch vượt ngoài tầm kiểm soát với quy mô lớn. Đối với kiến và chuột, nên thường xuyên làm sạch cỏ quanh gốc cây; cắt bỏ những cành cây thấp gần mặt đất.
Sử dụng 1 miếng nhựa hoặc kim loại rộng 12cm có 2 mặt nhẵn uốn quanh gốc theo hình nón cụt để ngăn đường đi của chúng. Vào trước mùa thu hoạch hạt, dùng miếng nhựa cứng, trơn, cao 60 cm ốp quanh gốc cây cách mặt đất 50cm cũng có thể ngăn được chuột trèo lên cây.
Lưu ý: Nên sử dụng, phun định kỳ lên cây bằng các chế phẩm sinh học thân thiện với môi trường để diệt bớt côn trùng có hại (không nên dùng hóa chất diệt toàn bộ sẽ gây mất cân bằng sinh thái, tạo ra dòng mới đề kháng với thuốc ). Việc này là vô cùng cần thiết để sản phẩm xuất khẩu không bị vướng các hàng rào kỹ thuật tại các quốc gia phát triển .
Giai đoạn 5: Thu hoạch, phân loại, xử lý bảo quản sau thu hoạch
Mùa quả mắcca chín rụng là từ tháng 8 – 10. Thời gian chín rụng kéo dài, tính từ thời điểm ra hoa đến khi quả chín là khoảng 215 ngày, lúc chín quả sẽ tự rụng. Bà con cần theo dõi ngày ra hoa để dự kiến thu hoạch, tránh chuột tấn công hoặc bị thối hỏng.
5.1 Chuẩn bị trước thu hoạch
Trước khi cây cho thu hoạch khoảng 1 – 2 tuần, bà con phải dọn dẹp vệ sinh vườn trồng, làm sạch cỏ dại, cỏ khô, rác, chướng ngại vật. Ngoài ra, trước thu hoạch 1 tháng, không được bón phân và dùng thuốc diệt cỏ
5.2 Kỹ thuật thu hoạch mắcca
Cách 2 tuần thu hoạch 1 lần, không nên để lâu quả dễ bị thối hoặc bị chuột, sóc tấn công. Có thể thu bằng tay hoặc máy. Để việc thu hoạch tiết kiệm thời gian, bà con có thể dùng lưới nilon lớn phủ dưới gốc cây, có phễu cho quả rụng xuống sau đó dùng máy hút quả thu gom lại.
5.3 Cách phân loại hạt mắcca sau khi thu hoạch
Sau khi thu hoạch, cần phân loại riêng các hạt dùng làm giống, đem bảo quản và gieo càng sớm càng tốt, để lâu sẽ giảm tỉ lệ nảy mầm.
Hạt dùng để xuất bán phải xử lý ngay do lúc này hàm lượng nước đang cao tới 30 – 45%, không để quá 24 giờ sau khi thu hoạch về.
5.4 Xử lý bảo quản mắcca sau thu hoạch
Tiến hành tách vỏ quả, sấy khô hạt để giảm lượng nước xuống còn 10%. Nếu không đủ nhân công để tách hết vỏ thì số quả còn lại phải đem rải đều mỏng trên nền nhà, bật quạt làm mát và thoáng khí, tuyệt đối không được đem phơi dưới ánh nắng mặt trời.
Cách bóc vỏ quả mắc ca sau khi thu hoạch bằng tay: Bà con dùng búa gỗ có nệm cao su mỏng ở đe búa ghì quả xuống rồi dùng chày gõ nhẹ để đập vỡ vỏ quả, lấy hạt bên trong. Phần vỏ sau khi tách có thể đem ủ với men vi sinh để làm phân bón hữu cơ cho cây trồng trong vụ tiếp theo.
Tuy nhiên bóc bằng tay dễ làm hạt bị sây sát, giảm chất lượng. Do đó bà con nên sử dụng thiết bị, máy tách vỏ để tăng năng suất, chất lượng, sản lượng, giảm chi phí thuê nhân công.
Sấy khô hạt mắc ca: Tiến hành sấy khô hạt ngay sau khi bóc, nếu không sấy mà để trồng lên nhau thì nhiệt độ tăng nhanh, làm nhân biến mất. Cách sấy khô như sau:
+ Làm khô tự nhiên: Rải đều hạt lên nền nhà hoặc nền phòng có mái che, thoáng khí. Nếu diện tích nhỏ thì bà con có thể hàn các giá đỡ thành nhiều tầng, rải đều hạt trên giá với độ dày từ 10 – 20cm, một tuần đảo một lần. Kéo dài như vậy đến 6 tuần hạt sẽ khô, lượng nước giảm còn khoảng 10%.
+ Làm khô nhân tạo: Nếu quy mô rộng, bà con có thể sử dụng các loại máy sấy khô để rút hàm lượng nước xuống thấp nhất (1,5%). Nhiệt độ sấy như sau: 5 – 7 ngày duy trì 32 độ C; Từ 1 – 2 ngày tiếp theo tăng từ 32 lên 38 độ C; Từ 1 - 2 ngày nữa tăng từ 38 lên 50 độ C, giữ nguyên đến khi hạt khô.
Với các vùng trồng có quy mô rộng lớn, đầu tư trang thiết bị hiện đại và khép kín thì có thể tiến hành thêm một số bước: bóc vỏ hạt sau khi sấy khô, chia thành nhóm hạt nguyên và hạt vỡ, sau đó tiếp tục phân cấp thành 8 loại kích cỡ khác nhau (đặt tên từ Style 0 đến Style 8).
Cây mắcca có giá trị kinh tế cao, hội tụ nhiều cơ hội thuận lợi để mở ra một tương lai mới. Giống cây này đang được nhà nước quan tâm phát triển hướng tới để trở thành cây nông nghiệp chính của Việt Nam. Anh Đỗ Trọng Học ở Như Xuân (Thanh Hóa),người đầu tiên đưa cây mắc ca về vùng đồi Như Xuân cho biết , nếu trồng măcca đúng quy trình kỹ thuật sẽ cho năng suất trên 3 tấn/ha, với giá bán khoảng 95.000/kg.
Hải Yến